Cổ nhân xem xét mối quan hệ giữa “đức hạnh” và “tiền tài” rất rõ ràng. Có đức thì mới có được phú quý, mới có được quan to lộc hậu, mới có con cháu đầy đàn, vì thế người xưa vô cùng xem trọng tu tâm hướng thiện, tích đức để kéo dài phúc phận…
Danh gia vọng tộc khởi từ đức hạnh
Vào năm Đạo Quang triều Thanh, Lâm Tắc Từ được triều đình nhà Thanh bổ nhiệm làm khâm sai đại thần, đi đầu trong việc cấm thuốc phiện ở Quảng Châu. Khi đó, có rất nhiều người tìm đến ông đưa hối lộ, nhưng Lâm Tắc Từ biết rằng thuốc phiện làm hại bách tính, hậu họa khôn lường, nên ông cự tuyệt tất cả hối lộ của các thương lái. Tại Hổ Môn, Lâm Tắc Từ chỉ đạo tiêu hủy gần hai vạn rương thuốc phiện.
Năm sau, quân đội Anh uy hiếp Thanh triều, nhà Thanh vì để cầu hòa đã đem cách chức Lâm Tắc Từ để điều tra, rồi xử ông đến lưu đày tại vùng biên cương, chịu cuộc sống lưu vong trong vòng 5 năm.
Sau khi Lâm Tắc Từ qua đời, Lâm gia không những không hề suy bại, mà ngược lại, trong mấy thế hệ con cháu của ông có không ít người học hành thành đạt, hàng cháu trai và chắt trai đều có người đỗ đạt tiến sĩ, cử nhân. Đến thời kỳ Dân Quốc, Lâm gia vẫn tiếp tục là dòng dõi nhà Nho danh gia vọng tộc. Viện trưởng Pháp viện Tối cao Lâm Tường khi đó cũng là hậu duệ của Lâm Tắc Từ, hơn nữa đạo đức của người này cũng vô cùng cao quý.
Trọng thần Thanh triều Tăng Quốc Phiên, lãnh đạo quân Tương, quyền cao chức trọng, cự tuyệt không lấy bất cứ một đồng tiền nào của quân đội để cấp cho gia quyến; trong tay nắm giữ quyền hành tài chính, cũng không hề tham lam một điểm lợi ích nào. Ông không muốn phát tài, cũng không hề hy vọng sẽ tích lũy của cải cho con cháu, mà lo lắng con cháu đời sau nhiễm phải nếp sống xa hoa, khó trở thành người tài.
Chịu nhận ảnh hưởng của Tăng Quốc Phiên, hậu duệ Tăng gia đều là tự lực cánh sinh, cầu tiến, xuất hiện rất nhiều nhân tài ưu tú, vĩ đại. Có người thống kê, gia tộc nhà họ Tăng, bắt đầu từ Tăng Quốc Phiên, trong khoảng gần hai trăm năm, suốt tám thế hệ không hề có một kẻ “phá gia chi tử” nào. Trong số con cháu Tăng gia, có gần 200 người đã từng trải qua giáo dục cao đẳng trở lên, nhân tài nổi danh có tới hơn 240 người.
Cổ đại giảng danh môn, xem trọng chính là đức hạnh, phẩm chất, có tồn tại nội hàm đạo đức thâm sâu. Đức mà tổ tiên tích lũy qua hàng mấy thế hệ là để cho bao nhiêu con cháu đời sau có thể được hưởng phúc, đây là việc mà con người hiện nay không cách nào tưởng tượng nổi.
Trục lợi bất nghĩa bại sản khuynh gia
Ở vùng Quảng Đông dưới triều Thanh có 3 nhà phú thương là nhà họ Ngũ, nhà họ Phan và nhà họ Khổng. 3 nhà này thừa dịp chiến tranh thuốc phiện, lợi dụng quốc nạn để phát tài, đã kiếm được mấy trăm ngàn vạn ngân lượng, của cải cơ hồ phú khả địch quốc. Họ ăn mặc xa xỉ, đi lại đều có xe sang trọng đưa đón, trải qua cuộc sống cẩm y ngọc thực xa hoa, phung phí.
Khi ấy, phàm là những bức tranh thư họa cổ nổi tiếng, đa số đều được đóng dấu ấn của Ngũ gia, Phan gia hoặc Khổng gia, để biểu thị rằng những bức thư họa quý kia đều đã từng được cất giữ trong 3 nhà này. Thế nhưng vài thập niên sau, trong số con cháu đời sau của 3 nhà này, không có một người nào thành tài, tất cả đều không có ngoại lệ mà trở nên suy tàn.
Thượng Hải vào thời đại đó có một phú thương họ Trần, có thể nói là vua đầu tư nhà đất. Tài sản của Trần gia trị giá tới bốn ngàn vạn đồng bạc, hai đứa con trai của ông ta phân chia mỗi người hai ngàn vạn đồng bạc. Thời đó, những khí cụ đồng cổ có tiếng ở Trung Quốc, cơ hồ có một nửa đều ở tại Trần gia. Không khó để tưởng tượng được mức độ xa hoa của họ là như thế nào. Thế nhưng, cũng chỉ qua 7 năm, giá đất của Thượng Hải đột nhiên rớt xuống thê thảm, Trần gia đầu tư thua lỗ, dẫn đến phá sản. Châu báu, cổ vật, nhà và ruộng đất của Trần gia, hầu như toàn bộ tài sản đã có đều bị ngân hàng bán hoặc tịch thu.
“Lễ ký – Đại học” có câu: “Hóa bội nhi nhập giả, diệc bội nhi xuất”, đại ý là muốn nói, một người dùng thủ đoạn vi phạm đạo nghĩa, không chính đáng mà có được tiền tài, vậy thì đồng dạng như vậy, cũng sẽ mất đi tiền tài theo phương thức không tốt, trái với lẽ thường.
Theo Vision Times
